Ιάκωβος, άγιος

(; – 62 μ.Χ.). Άγιος της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας. Επονομαζόταν αδελφόθεος και Δίκαιος. Αναφέρεται στα Ευαγγέλια ως αδελφός του Ιησού (Μαρκ. στ’ 3, Ματθ. ιγ’ 55). Ωστόσο, επειδή η Εκκλησία θεωρεί αειπάρθενο τη Μαρία, o Ι. πρέπει να ήταν είτε εξάδελφος του Ιησού είτε γιος του Ιωσήφ από προηγούμενη σύζυγο. Μετά τον θάνατο του Ιησού o Ι. ανέλαβε την ηγεσία της χριστιανικής κοινότητας της Ιερουσαλήμ. Σε αυτόν αποδίδεται η Επιστολή Ιακώβου, η πρώτη από τις επτά καθολικές επιστολές της Καινής Διαθήκης. Μαρτύρησε το Πάσχα του 62 μ.Χ. Η Ανατ. Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 23 Οκτωβρίου, ενώ η Δυτ. Καθολική Εκκλησία στις 11 Μαΐου, μαζί με τη μνήμη του αγίου Φιλίππου. Στον Ι. αποδίδεται ένα απόκρυφο Ευαγγέλιο, εξαιτίας της μνείας του συγγραφέα στο 25o κεφάλαιο, στην οποία αναφέρει ότι έγραψε την ιστορία αυτή στα Ιεροσόλυμα και ότι ονομαζόταν Ι. Το μεγαλύτερο τμήμα του Ευαγγελίου αυτού περιλαμβάνει διηγήσεις σχετικά με τη γέννηση της Θεοτόκου, τη μνηστεία με τον Ιωσήφ, τη σύλληψη και τη γέννηση του Ιησού καθώς και παραδόσεις για τη ζωή του Ιωάννη του Προδρόμου. Το κείμενο γράφηκε μετά τον 2ο αι., ήταν γνωστό στους Ωριγένη, Κλήμεντα Αλεξανδρείας, Γρηγόριο Νύσσης, Επιφάνιο κ.ά. και σώζεται στην αραβική και κοπτική μετάφραση. Επίσης, στον I. αποδίδεται μία αρχαιότατη λειτουργία που έχει το όνομά του. Τα στοιχεία που υπάρχουν για τη λειτουργία αυτή είναι ελάχιστα και στηρίζονται αποκλειστικά στην παράδοση. Από τα χειρόγραφα που σώζονται το αρχαιότερο και σπουδαιότερο βρίσκεται σε κώδικα του Βατικανού και προσφέρει ορισμένες πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο συνδέθηκε το όνομα του Ι. με τη λειτουργία. Το χειρόγραφο έχει τον τίτλο Τάξις συν θεώ και ακολουθία της κατά την σύνταξιν Γερομόστου τελετής. Ερωτηματικά δημιουργεί το γεγονός ότι oρισμένες ευχές σε αυτό αποδίδονται στον θεσπέσιον Βασίλειον και στον άγιο Διονύσιο. Κατά τον ίδιο τρόπο ο Ι. φέρεται ως συγγραφέας της ευχής στην αρχή της προσκομιδής. Φαίνεται ότι ολόκληρη η λειτουργία αποδόθηκε με την πάροδο του χρόνου στον Ι.